باسمه تعالی

 

 

مقدمه :

ایمنی وبهداشت محیط مدرسه که در فصل چهارم آیین نامه اجرایی مدارس به آن توجه شده ، از اصول اولیه بهداشت مدارس است . بدون شک یکی از مولفه هایی که در آموزش وپرورش کودکان تاثیر اجتناب ناپذیر دارد محیط مادی وفیزیکی حاکم بر مدرسه است . محیط مدارس باید به گونه ای باشد تا از هر لحاظ به نیاز های جسمی ، روانی واجتماعی دانش آموزان پاسخ دهد . در آموزش وپرورش نوین فضای فیزیکی به عنوان یک عامل زنده وپویا در انجام فعالیت های آموزشی وتربیتی دانش آموزان تلقی می گردد . چنانچه در مدرسه آب سالم ، سرویسهای بهداشتی ، فضای کافی ، تجهیزات و وسایل مناسب واستاندارد ، سیستم صحیح جمع آوری زباله وفا ضلاب وجود نداشته باشد وبه  طور کلی آسایش محیطی فراهم نشود ، به طور قطع تلاشهای آموزشی وپرورشی معلمان ومربیان بازدهی مطلوب نخواهد داشت .دراین راستا این آیین نامه جهت ایجاد هماهنگی وبرخورداری مدارس از استانداردهای موجود به منظور ایجاد فضای فیزیکی مناسب برای تعلیم و تربیت نسلی پویا تهیه گردیده است .

  ماده 1 :

محلی که برای احداث مدرسه در نظر گرفته می شود :

باید در فاصله وموقعیت مناسبی نسبت به مراکز جمعیتی ونواحی مسکونی وآموزشی بوده ،در مالکیت آموز ش وپرورش وداخل محدوده شهری یا روستا قرار داشته  وامکان دسترسی به تاسیسات مانند آب ، برق ، تلفن وگاز داشته باشد. بر اساس مطالعات اقلیمی منطقه ، در هنگام احداث ساختمان مدرسه ، رعایت نکات زیر ضرروی است :

با توجه به تعیین جهت وزش باد ، زمین انتخابی  نباید در مسیر ومجاورت عوامل  آلودگی زا مانند :کارخانجات صنعتی ، شیمیایی ، محلهای دفن زباله ، فاضلاب شهری ، دامداری ، مرغداری ، دباغ  خانه ها ، کشتار گاهها ، کوره های آجر پزی ، محل انباشت کود وسایر مراکزی که به نحوی ممکن است ایجاد دود ، بو وگرد وغبار نماید ، قرار داشته باشد .

باید دقت شود تا محل احداث مدرسه در جوار بیمارستان ، تیمارستان ، گورستان ، زندان ، خطوط راه آهن ، بزرگراهها قرار نداشته وخارج از حریم کابلهای فشار قوی برق  ( هوایی یا زمینی ) ،خطوط اصلی وفرعی گاز رسانی ، پستهای زمینی فشار قوی ، پمپ بنزین ، محل عرضه وفروش کپسولهای گاز ، انبار های مواد محترقه ، منفجره ، ترکیبات شیمیایی مانند  : کاغذ ، پارچه ، لاستیک ، چوب ، الیاف ،بافت وغیره ونیز در مسیر حوزه های  آبریز فرعی واصلی رودخانه واقع نشود .

تبصره 1 :

در صورتی که احداث مدرسه در نزدیک محیطهای ذکر شده در ماده 1 اجتناب ناپذیر واجباری باشد ، باید حداقل 500 متر با مراکز فوق فاصله داشته باشد .

تبصره 2 :

درصورتی که ابتدا مدرسه احداث شده باشد ،سایر مراکز باید فاصله مناسب ( حداقل 500 متر ) تا مدرسه را رعایت نمایند .

 

ماده 2 :

معیار محاسبه مساحت زمین مورد نیاز به منظور احداث مدرسه ، تعداد دانش آموزانی خواهد بود که در آن مدرسه به تحصیل اشتغال  خواهند داشت ومتناسب با دوره های ابتدایی ، راهنمایی ومتوسطه وبر اساس سرانه بنا ومحوطه با اخذ نظرات معاونت تربیت بدنی و تندرستی به لحاظ زمین های ورزشی مورد نیاز ونیز فضا های بهداشتی به ازاء هر دانش  آموز طبق ضوابط ومعیارهای طراحی فضا های آموزشی وپرورشی سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس واستاندارد ملی 2086 موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران خواهد بود .

تبصره 1 :

برای احداث مدارس فنی و حرفه ای ، مدارس شبانه روزی ومدارس کار ودانش حسب مورد علاوه بر زمین ا شاره شده درماده 2 این آیین نامه باید زمین کافی جهت احداث کارگاه ،آزمایشگاه اختصاصی ، فضا های ورزشی ، خوابگاه ، سالن غذا خوری ، آشپزخانه وانبار در نظر گرفته شود .

تبصره 2 :

تعداد طبقات مدارس برای دوره های ابتدایی وراهنمایی حتی الامکان دوطبقه ودر صورت ضرورت حداکثر سه طبقه وبرای دبیرستانها وهنر ستانهای فنی وحرفه ای وکار ودانش حداکثر چهار طبقه مجاز است .

تبصره 3 :

ضوابــــــط احداث خوابگاه ، سالـــــن غذا خوری ، آشپــــــزخانه ، انبار ، سردخانه ، بوفه ، حمام ، سرویسهای بهداشتی و ......براساس آيین نامه ماده 13 قا نون مواد خوراکی ، آشامیدنی ،  آرایشی و بهداشتی وضوابط ومعیارهای طراحی فضاهای آموزشی وپرورشی سازمان نوسازی ، توسعه وتجهیز مدارس کشور رعایت گردد .

 تبصره 4:  

آیین کار مکان یابی وساختمان ، تجهیزات وبهداشت بو فه مدارس می بایست با استاندارد 4072 موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران مطابقت داشته باشد .

ماده 3 :

لازم است نقشه های ساختمانی مدارس وسایر فضاهای مرتبط  در مقا طع مختلف تحصیلی منطبق با معیارهای بهداشتی وبر اساس استانداردهای موجود در ضوابط طراحی فضاها ( مربوط به سازمان نوسازی ، توسعه وتجهیز مدارس کشور وبند 7 استاندارد ملی ایران شماره 2086 موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران ) طراحی شود .

تبصره :

هر گونه اصلاحات تعویض محل وتوسعه ساختمان مشمول ماده 3 این آیین نامه خواهد بود .

ماده 4 :

دیوارهای کلاسها باید کاملاً خشک ، بدون درز ، صاف وحداقل تا ارتفاع کف پنجره ها از سنگ مناسب استفاده شده وبقیه سطح دیوار مطابق با جدول رنگ فضاهای آموزش وجداول نازک کاری رنگ آمیزی گردد  وتمهیدات لازم جهت جلوگیری از انتقال صوت به کلاس مجاور انجام شود .

ماده 5 :

کف کلاسها ، راهروها وپله ها باید مقاوم ، مسطح وقابل شستشو بوده ولغزنده نباشد .

ماده 6 :

سقف کلاسها باید صاف ، بدون درز وشکاف وبه رنگ روشن باشد .

ماده 7 :

تابلو کلاس درس باید در محلی مناسب که نور کافی به آن می رسد قرار داشته ودرمعرض دید کامل دانش آموزان وبه رنگ سبز مناسب وغیر براق باشد ، تا از ایجاد خیرگی بر اثر بازتاب نور جلوگیری گردد .فاصله تابلو کلاس درس از اولین ردیف دانش آموزان نباید از 20/2 متر کمتر باشد .

ماده 8 :

برای هر نفر دانش آموز در کلاس حداقل باید 25/1 متر مربع سطح در نظر گرفته شود .

حداکثر ابعاد قابل قبول برای کلاس درس 8 متر طول و7 متر عرض می باشد. ارتفاع سقف کلاس نباید از 3 متر کمتر باشد .

ماده 9 :

ضوابط ارگونومی ( مناسبات فیزیکی بدن ) برای دانش آموزان دوره های مختلف تحصیلی باید بر اساس معیارها وضوابط طراحی سازمان نوسازی مدارس ومرکز سلامت محیط وکار وبند 6 استاندارد ملی ایران شماره 2086 موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران ، در ساخت تجهیزات ،منطبق باشد .

ماده 10 :

پله های مشرف به پرتگاه در مدارس باید لغزنده نبوده وبه نرده مناسب مجهز باشد .

ماده 11 :

حداکثر ارتفاع پله در مدرسه 18 سانتی متر وحداقل عرض آن 30 سانتی متر وطول آن حداقل 30/1 متر باشد .

ماده 12 :

نقشه مدارس استثنایی ، طبق ضوابط واستانداردهای موجود برای معلولین بوده وکلاسها در طبقه همکف درنظر گرفته شود .

ماده 13 :

درو پنجره های مشرف به فضای خارج ، برای جلوگیری از ورود حشرات باید به توری سیمی مناسب مجهز باشند وپنجره های طبقات فوقانی مشرف به پرتگاه علاوه بر مورد فوق دارای نرده محافظ یا کتیبه ثابت باشد . ( از جام شیشه بزرگ استفاده نشود. )

 ماده 14 :

کلاس دانش آموزان خردسال باید در طبقات پایین تر ساختمان قرار گیرد .

 ماده 15 :

ایجاد هر گونه بالکن وتراس مرتبط با کلاس ممنوع است .

ماده 16 :

سالن اجتماعات ،کارگاه ، آزمایشگاه ، مکانهای ورزشی واتاقهای عمومی در نقشه ساختمانی مدرسه طوری منظور شود که مزاحمتی برای  کلاسهای درس بوجود نیاورد .

ماده 17 :

درمدارس شبانه روزی مساحت اتاق خواب باید مطابق استانداردهای طراحی فضای سازمان نوسازی ، توسعه وتجهیز مـــــدارس ومرکز سلامت محیط وکار ، برای هر اتاق خواب حدود 40 متر مربع با 4 تخت دوطبقه به ظرفیت 8 نفر باشد .( برای هر نفر 5 متر مربع سطح درنظر گرفته شود .)

تبصره :

 حداکثر تعداد افراد در هر اتاق عمومی نبایستی بیش از 8 نفر باشد .

ماده 18 :

کف آزمایشگاه وسطح میزهای آن باید قابل شستشو ونسبت به حرارت ومواد شیمیایی وغیره مقاوم باشد .

ماده 19 :

آب مورد مصرف باید با استاندارد ملی 1053 و1011 موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران مطابقت داشته باشد .

تبصره 1 :

در روستاهایی که آب لوله کشی دارند باید مدرسه به شبکه آب روستا متصل شود .

تبصره 2 :

در مدارسی که از آب لوله کشی برخوردار نیستند ویا با قطع آب شبکه مواجه می باشند، لازم است با استفاده از منبع آب بهداشتی ، ذخیره آب مورد نیاز شرب وسایر مصارف بهداشتی با رعایت ضوابط وبرای هر دانش آموز حداقل 15 لیتر در روز تامین گردد. ضمناً برای مدارس شبانه روزی حداقل میزان آب مصرفی یکصد لیتر برای هر نفر در نظر گرفته شود .

تبصره 3 :

آبخوری عمومی آموزشگاه باید دارای شرایط زیر باشد :

الف – کف محوطه آبخوری قابل شستشو ودارای شیب کافی ومناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد .

ب _ دیوار لبه آبخوری بایستی از جنس قابل شستشو ( نظیر: کاشی ) بوده ودارای شیب مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد.

ج – دیوار اطراف آبخوری از جنس قابل شستشو (نظیر: کاشی، سرامیک ، سنگ و...) باشد .

د-  آبخوری عمومی دانش آموزان باید با شیرهای مناسب یا آب سردکن مجهز گردد وحداقل برای هر 45 نفر یک شیر آبــــــخوری پیش بینی شود .ارتفاع شیر آن متناسب با سن دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی ( 100 – 75 سانتی متر ) از سطح زمین باشد .

ه  – آبخوری باید خارج از سرویسهای بهداشتی وبا رعایت شرایط بهداشتی وبا فاصله حداقل 15 متر احداث گردد .

 ماده 20 :

تعداد توالتها در مدرسه به ازاء هر 40 نفر حداقل یک چشمه توالت وهر 60 نفر یک دستشویی در نظر گرفته شود .

تبصره 1 :

مشخصات بهداشتی توالتها ودستشوییها از نظر طراحی واجرا مطابق با موارد مندرج در ماده 2 این آیین نامه باشد .

تبصره 2:

ارتفاع دستشوییها متناسب با سن دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی ( 75 – 60 سانتی متر از سطح زمین ) باشد .

تبصره 3 :

استفاده از صابون مایع در دستشوییها ضروری بوده، که بهتر است توسط مخزن ثابت صابون مایع ولوله کشی روی دستشوییها انجام شود .

ماده 21 :

نحوه دفع فاضلاب بایستی بر اساس استانداردهای موجود از نظر بهداشتی ، طراحی واجرا شود .

تبصره 1 :

مناطقی که سیستم دفع فاضلاب ( اگو) ندارند ، دفع فاضلاب به چاههای جاذب ویا سپتیک تانک طبق اصول بهداشتی انجام گرفته وطرح آن بایستی طبق ضوابط ومعیارهای طراحی فضای آموزشی وپرورشی سازمان نوسازی ، توسعه وتجهیز مدارس کشور  تهیه واجرا گردد .

تبصره 2 :

حجم سپتیک تانک یا چاه فاضلاب بر اساس طراحی پروژه از نظر معماری با توجه به ظرفیت مدرسه محاسبه وتعیین می گردد .

ماده 22 :

کلاسها باید حتی الامکان طوری ساخته شوند که از نور طبیعی استفاده نمایند .ترجیحاً پنجره ها در سمت چپ دانش آموزان تعبیه  شود وسطح آنها حدود یک پنجم مساحت کلاس باشد .

تبصره 1 :

در مورد کلاسها ی شبانه ویا کلاسهایی که اجباراً از نور مصنوعی استفاده می نمایند، شدت روشنایی بایستی برابر 500-300 لوکس بوده ونحوه تابش طوری باشد که ایجاد خیرگی در دانش  آموزان ننماید .

میزان نور راهروها بایستی برابر 150-100 لوکس وبرای رختکن ، توالت ها ودستشوييها حداقل 100-50 لوکس در نظر گرفته شود .

تبصره 2 :

شدت روشنایی برای کارگاههای فنی وحرفه ای در مدارس وآزمایشگاهها ومطابق با معیارهای بهداشت کار موضوع ماده 85 قا نون کار جمهوری اسلامی ایران رعایت شود .

ماده 23 :

درجه حرارت مناسب جهت کلاسها بین 21-18 درجه سانتی گراد ورطوبت 60-50 درصد می باشد .

تبصره :

در مورد تامین گرمای کلاسها باید ضوابط زیر رعایت شود :

وسایل گرمایشی بخصوص بخاریهای گازی مدارس باید استاندارد بوده وگازهای حاصل از سوخت دستگاههای مولد حرارت به خارج از کلاس هدایت شود تا حداقل اکسیژن را برای سوخت کامل مصرف کند .خطر آتش سوزی وجو د نداشته باشد وفضای کلاس را بطور یکنواخت گرم نماید .( نکات  ایمنی بطور کامل رعایت گردد .)

 ماده 24 :

کلیه مراکز آموزشی مشمول این آیین نامه باید مجهز به وسایل اعلام واطفاء حریق بوده و از نظر طراحی بایستی پیش بینی های لازم جهت تامین راههای ورودی  وخروجی اضطراری با توجه به ظرفیت مدرسه وتعداد طبقات به عمل  آید .این راهها بایستی با علائم ویژه وبا رنگ سبز مشخص گردد تا محل فرار اضطراری مشخص گردد .

تبصره 1 :

حداقل دو راه برای مواقع اضطراری که از هر نقطه داخل ساختمان قابل رویت باشد لازم است وبایستی امکان تخلیه ساکنین در کوتاهترین زمان میسر گردد واجزاء سازه ای مسیرهای فرار در مقابل حریق مقاوم باشند .

تبصره  2 :

اصول طراحی سازه های ایمنی مدارس طبق استاندارد ملی 4571موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران رعایت گردد .

ماده 25 :

کلیه کلاسها ، راهروها ، قسمتهای اداری ، خوابگاه ، نا هار خوری ، آشپزخانه ، توالت و دستشویی  ، محوطه سالن ورزشی ، کارگاه وآزمایشگاه باید دارای زباله دان بهداشتی درب دار ، ضد زنگ با ظرفیت وتعداد مناسب باشند وروزا نه تخلیه وبه موقع شستشووتمیزگردند .

ماده 26 :

وجود هرگونه حوض وحوضچه در محوطه مدارس ممنوع است .

ماده 27 :

دیوارها وکف کارگاه وآزمایشگاه بایستی از جنس مقاوم وقابل شستشو ( کاشی ، سرامیک ، موزاییک و...) باشد وکف لغزنده نبوده ودارای شیب مناسب به طرف کف شوی باشد .

 تبصره 1 :

آزمایشگاه وکارگاه بایستی مجهز به دستشویی وصابون مایع باشد .

تبصره 2 :

آزمایشگاه وکارگاه باید دارای دستگاه تهویه متناسب با حجم سالن جهت تهویه هوا باشد .

تبصره 3 :

دستورالعمل  ایمنی کار در آزمایشگاه وکارگاه مطابق با ماده 85 وتبصره 1 ماده 96 قا نون کار جمهوری اسلامی ایران ودستورالعمل ایمنی کار در آزمایشگاه وکارگاه حسب مورد تهیه ودر محل مناسب وقابل رویت نصب گردد .

ماده 28 :

هر مدرسه بایستی دارای اتاق خدمات بهداشتی مجهز به تجهیــــــزات کامـــــل جهت انجــــام فعالیتهای بهداشتی – تغذیـــه ای ( معاینات بهداشتی- درمانی دانش آموزان شامل : بیمار یابی ، بینایی سنجی ، شنوایی سنجی وپایش رشد ، آموزش بهداشت وتغذیه به کارکنان ودانش آموزان ، کمکهای اولیه در مواقع بروز حادثه و....) باشد .

ماده 29 :

برای هر 15 مدرسه همجوار ، یک مدرسه که مرکزیت دارد بعنوان مدرسه پایگاه سلامت دانش آموز در نظر گرفته شود. در مدرسه پایگاه سلامت ، فضایی به مساحت حداقل 30 متر مربع ( شامل سه اتاق ) جهت انجام معاینات تخصصی دانش آموزان با کلیه لوازم وتجهیزات مورد نیاز اختصاص داده شود .

تبصره :

از درمانگاههای دانش آموزی  یا فرهنگیان ومراکز بهداشتی - درمانی نیز می توان به عنوان پایگاههای سلامت برای مدارس همجوار استفاده کرد .

ماده 30 :

در هر مدرسه باید به ازاء هر دانش آموز 5/0 متر مربع فضای سبز در نظر گرفته شود .

ماده 31 :

به منظور جلوگیری از ایجاد گرد وغبار در محیط مدرسه ، محوطه مدرسه باید با آسفالت یا بتون کف ونظایر آن مفروش  گردد .

ماده 32 :

کلیه مراکز آموزشی اعم از: پیش دبستانی ، دبستان ، مدرسه راهنمایی ، دبیرستان ،مراکز پیش  دانشگاهی ومدارس فنی وحرفه ای وکار ودانش مرتبط با آموزش وپرورش وامثال آن مشمول این آیین نامه می باشند .

ماده 33 :

اخذ صلاحیت بهداشتی جهت احداث وتاسیس مدرسه طبق قا نون ماده 13 مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی وبهداشتی از سوی مرکز سلامت محیط وکار وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی لازم الاجرا است .

این آیین نامه در 33 ماده و25 تبصره در تاریخ 16/1/84 به تایید وزرای آموزش وپرورش وبهداشت ،درمان وآموزش پزشکی رسید واجرای آن توسط واحدهای ذیربط آموزش وپرورش ونظارت بر حسن اجرای آن برعهده واحدهای بهداشتی آموزش وپرورش ووزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی است .

نظرات شما عزیزان: